Za miesiąc lub dwa, kiedy na drzewach rozwiną się liście, do dna lasu nie będzie już docierać zbyt wiele światła niezbędnego do życia roślin runa leśnego. Jeśli odwiedzimy las liściasty latem lub wczesną jesienią, może on być niemal całkowicie pozbawiony runa. Teraz jednak rośliny wykorzystują moment, kiedy jest już ciepło, pojawiły się owady zapylające, a liście drzew nie zasłaniają jeszcze życiodajnego słońca. Runo leśne rozkwita bujną zielenią i kolorowymi kwiatami. Zjawisko to nosi nazwę tzw. aspektu wiosennego.

Wiele gatunków leśnego aspektu wiosennego to geofity (z greckiego: geo – ziemia, phyton – roślina). Oznacza to, że niekorzystny okres (a więc zarówno zimę – czas chłodów, jak i lato, kiedy w lesie panuje mrok) przeżywają w postaci organów podziemnych – kłączy, cebul, bulw.

Jakie rośliny spotkamy w lesie na wiosennym spacerze?

Zawilce

W wiosennym runie lasów liściastych często spotkany jest zawilec gajowy. Jest on wskaźnikiem tzw. starych lasów, czyli miejsc, gdzie las rósł od wielu stuleci (niekoniecznie wiąże się to z wiekiem drzew, które mogły być wycinane i na nowo sadzone). Większość roku zawilec przeżywa w postaci długiego, podziemnego kłącza, z którego wiosną wyrastają trzy podzielone liście na ogonkach. Ma białe kwiaty, od spodu czasem różowawe lub lekko fioletowe. Zawilce stulają się w chłodne dni lub wieczorem, a rozwijają w ciepłe, słoneczne dni. Są zapylane przez owady.

Drugim, rzadszym gatunkiem jest zawilec żółty. Od zawilca gajowego różni się żółtą barwą kwiatów. Gdy przekwitnie, odróżnimy je po liściach: zawilec gajowy ma liście na ogonkach, u żółtego ogonków brak, liście są niemal siedzące na łodydze.

Ziarnopłon wiosenny

Ziarnopłon to płożąca roślina o pięknych, żółtych kwiatach i jasnozielonych, lśniących liściach. Rośnie w wilgotnych lasach liściastych, głównie w łęgach. Oprócz zupełnie innego pokroju i liści, od zawilca żółtego odróżnia go liczba płatków: zawilec ma 5-6, ziarnopłon 8-12. Jak wszystkie jaskrowate (a więc również zawilce, przylaszczki i kaczeńce), jest rośliną trującą, jednak młode listki w niewielkiej ilości są jadalne i bardzo smaczne.

Knieć błotna (kaczeniec)

Knieć błotna, zwana też kaczeńcem albo kaczyńcem, to jeden z piękniejszych wiosennych kwiatów. Rośnie na podmokłych łąkach i w wilgotnych lasach, często też wzdłuż rowów, kanałów czy niewielkich rzek. Kwiaty są duże, żółte, liście nerkowate, błyszczące. Chociaż to bardzo kuszące, nie zrywajmy ich do bukietów – jak większość wiosennych kwiatów, są bardzo nietrwałe, szybko więdną i opadają.

Przylaszczka pospolita

Jest to piękny, wiosenny kwiat o niebieskich lub fioletowych kwiatach. Rośnie w lasach liściastych, jest rośliną wapieniolubną. Z kłącza wyrastają pojedyncze liście, zimozielone, bardzo charakterystyczne, trójklapowe. Właśnie od kształtu liści, rzekomo przypominającego trójpłatową wątrobę, pochodzi łacińska nazwa przylaszczki – Hepatica, czyli wątrobowa. W lecznictwie ludowym stosowano ją przy schorzeniach wątroby, kształt liści traktując jako „podpowiedź” natury. Wiosną przylaszczka korzysta z zeszłorocznych liści, żeby szybko rozkwitnąć.

   Tekst: R. Szymankiewicz, zdjęcia T. Kwieciński